Quan trắc môi trường là một trong những hoạt động quan trọng nhằm bảo vệ môi trường và đảm bảo phát triển bền vững. Việc thực hiện quan trắc môi trường không chỉ giúp kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm mà còn là yêu cầu bắt buộc theo quy định của pháp luật Việt Nam. Bài viết này ACC Khánh Hòa sẽ cung cấp thông tin chi tiết về những đối tượng phải thực hiện quan trắc môi trường, giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình và thủ tục thực hiện.

1. Quan trắc môi trường 

1.1. Quan trắc môi trường là gì?

Theo khoản 3 Điều 3 Luật Bảo vệ Môi trường 2020, quan trắc môi trường là hoạt động giám sát, đo đạc, phân tích các thông số môi trường nhằm đánh giá hiện trạng, xu hướng biến đổi và tác động của môi trường. Hoạt động này bao gồm đo đạc và lấy mẫu các yếu tố môi trường như nước, không khí, đất, chất thải, phân tích dữ liệu để đánh giá chất lượng môi trường và đưa ra các khuyến nghị hoặc giải pháp nếu phát hiện vi phạm tiêu chuẩn môi trường.

1.2. Tại sao phải quan trắc môi trường?

Việc thực hiện quan trắc môi trường là rất cần thiết đối với môi trường vì các lý do như sau:

– Giám sát chất lượng môi trường, quan trắc giúp theo dõi và phát hiện kịp thời các nguy cơ ô nhiễm, từ đó có biện pháp xử lý phù hợp.

– Tuân thủ pháp luật theo các quy định trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và các nghị định, thông tư liên quan, quan trắc môi trường định kỳ là bắt buộc đối với một số đối tượng.

– Bảo vệ sức khỏe cộng đồng, môi trường ô nhiễm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Quan trắc môi trường giúp hạn chế những rủi ro này.

– Phát triển bền vững nhờ quan trắc môi trường cung cấp dữ liệu quan trọng để xây dựng các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội gắn với bảo vệ môi trường.

– Xử lý và khắc phục sự cố môi trường khi xảy ra sự cố như tràn dầu, rò rỉ hóa chất, quan trắc môi trường giúp đánh giá mức độ ô nhiễm và đề xuất phương án xử lý.

2. Những đối tượng phải thực hiện quan trắc môi trường

Quan trắc môi trường định kỳ là yêu cầu bắt buộc đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP, các đối tượng phải thực hiện quan trắc định kỳ bao gồm:

– Các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, cơ sở thuộc Nhóm I các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao, như:

• Nhà máy sản xuất hóa chất, phân bón, luyện kim, nhiệt điện, xi măng.
• Cơ sở xử lý rác thải hoặc chất thải nguy hại.
• Các khu công nghiệp lớn.

– Cơ sở thuộc Nhóm II là các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường trung bình, bao gồm:

• Nhà máy chế biến thực phẩm, dệt nhuộm, thuộc da.
• Các cơ sở xả thải trực tiếp vào môi trường nước hoặc không khí.

– Cơ sở thuộc Nhóm III là các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường thấp, như các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ với lưu lượng xả thải dưới 20m³/ngày đêm.

– Các khu vực và đối tượng khác bao gồm:

• Khu vực nhạy cảm về môi trường như khu vực gần nguồn nước ngọt, khu vực bảo tồn thiên nhiên.
• Dự án thuộc danh mục phải đánh giá tác động môi trường, các dự án lớn có nguy cơ tác động nghiêm trọng đến môi trường.

Căn cứ Điều 108 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định về đối tượng quan trắc môi trường như sau:

– Thành phần môi trường phải được quan trắc bao gồm:

• Môi trường nước gồm nước mặt, nước dưới đất, nước biển;
• Môi trường không khí xung quanh;
• Môi trường đất, trầm tích;
• Đa dạng sinh học;
• Tiếng ồn, độ rung, bức xạ, ánh sáng.

– Nguồn thải, chất thải, chất ô nhiễm phải được quan trắc bao gồm:

• Nước thải, khí thải;
• Chất thải công nghiệp phải kiểm soát để phân định chất thải nguy hại theo quy định của pháp luật;
• Phóng xạ;
• Chất ô nhiễm khó phân hủy phát thải và tích tụ trong môi trường;
• Các chất ô nhiễm khác.

3. Các tổ chức có trách nhiệm thực hiện quan trắc môi trường

Ở Việt Nam, các tổ chức có trách nhiệm thực hiện quan trắc môi trường bao gồm các cơ quan, tổ chức thuộc các cấp trung ương và địa phương, cũng như các tổ chức, doanh nghiệp có chức năng và nhiệm vụ trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Cụ thể, các tổ chức có trách nhiệm thực hiện quan trắc môi trường gồm: 

– Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan chủ trì, quản lý nhà nước về môi trường, bao gồm việc xây dựng và thực hiện các chính sách, quy định về quan trắc môi trường. Bộ TN&MT có nhiệm vụ tổ chức và triển khai các chương trình quan trắc môi trường quốc gia (nước, không khí, đất, đa dạng sinh học…). Cơ quan này cũng xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn môi trường và giám sát việc thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường. 

– Tổng cục Môi trường thuộc Bộ TN&MT có trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác quan trắc môi trường trên phạm vi cả nước. Tổng cục cũng có thể triển khai các hệ thống quan trắc môi trường tự động và liên tục, cung cấp thông tin về chất lượng môi trường. 

– Sở Tài nguyên và Môi trường (cấp tỉnh) có nhiệm vụ triển khai quan trắc môi trường tại địa phương, tổ chức thu thập dữ liệu về chất lượng môi trường tại các khu vực trong tỉnh. Sở TN&MT cũng có trách nhiệm báo cáo kết quả quan trắc về Bộ TN&MT và xử lý các vấn đề môi trường phát sinh tại địa phương. 

– Các Trung tâm Quan trắc Môi trường (thuộc Sở TN&MT hoặc các cơ quan chuyên môn) là các đơn vị thực hiện trực tiếp công tác quan trắc môi trường. Các trung tâm này có thể thực hiện quan trắc không khí, nước, đất, tiếng ồn, và các yếu tố môi trường khác. Các trung tâm này còn có thể thực hiện các nghiên cứu, khảo sát, và đánh giá tác động môi trường. 

– Các tổ chức, doanh nghiệp có chức năng quan trắc môi trường có giấy phép hoạt động trong lĩnh vực quan trắc môi trường có thể thực hiện dịch vụ quan trắc môi trường cho các cơ quan, tổ chức hoặc doanh nghiệp khác. Các tổ chức này phải tuân thủ các quy định về chất lượng và phương pháp quan trắc theo tiêu chuẩn và quy chuẩn môi trường do nhà nước ban hành. 

– Các cơ quan, tổ chức nghiên cứu khoa học, các viện nghiên cứu, trường đại học có thể tham gia vào công tác quan trắc và nghiên cứu môi trường, cung cấp các phương pháp và công cụ mới để đánh giá chất lượng môi trường. 

– Các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, khai thác tài nguyên, và các cơ sở công nghiệp cần phải tự thực hiện quan trắc môi trường định kỳ, đặc biệt là đối với các tác động có thể gây ô nhiễm môi trường. Các kết quả quan trắc này phải được báo cáo cho cơ quan chức năng và có thể được kiểm tra, giám sát. 

– Các tổ chức xã hội, cộng đồng có thể tham gia vào các hoạt động giám sát, quan trắc môi trường, đặc biệt là trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và phát hiện sớm các vấn đề môi trường. 

– Các cơ quan quan trọng khác như Ủy ban Nhân dân các cấp có trách nhiệm giám sát và phối hợp với các cơ quan chức năng trong việc thực hiện quan trắc môi trường tại địa phương hay các cơ quan kiểm tra, thanh tra môi trường chịu trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện các quy định về quan trắc và bảo vệ môi trường. 

Quan trắc môi trường là một công việc quan trọng, không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước mà còn của các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng. Việc thực hiện quan trắc môi trường đúng đắn giúp phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững và chất lượng sống của cộng đồng.

Quan trắc môi trường định kỳ bao lâu 1 lần?

5. Các câu hỏi thường gặp 

Quan trắc môi trường có bắt buộc không?

Có. Theo quy định tại Luật Bảo vệ Môi trường 2020, các đối tượng có nguy cơ gây ô nhiễm phải thực hiện quan trắc môi trường định kỳ.

Không thực hiện quan trắc môi trường có bị phạt không?

Có. Theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP, không thực hiện quan trắc hoặc không nộp báo cáo kết quả quan trắc sẽ bị xử phạt hành chính lên tới 200 triệu đồng hoặc đình chỉ hoạt động.

Doanh nghiệp tự thực hiện quan trắc môi trường được không?

Có. Chỉ được tự thực hiện nếu có đủ điều kiện về thiết bị, nhân lực và được cấp giấy phép.

Kết quả quan trắc được sử dụng trong bao lâu?

Kết quả quan trắc chỉ có giá trị trong khoảng thời gian tương ứng với tần suất thực hiện (1 tháng, 1 quý hoặc 1 năm).

Tần suất quan trắc có thể thay đổi không?

Có. Tần suất quan trắc có thể điều chỉnh tùy vào quy định của cơ quan quản lý hoặc mức độ nguy cơ ô nhiễm thực tế của cơ sở.

Qua bài viết này, chúng ta đã cùng tìm hiểu về những đối tượng phải thực hiện quan trắc môi trường và các bước thực hiện. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào hoặc cần thêm sự hỗ trợ, đừng ngần ngại liên hệ với ACC Khánh Hòa để được tư vấn và hỗ trợ một cách nhanh chóng, chuyên nghiệp.